Δευτέρα 22 Φεβρουαρίου 2010

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ: Η περίπτωση των Ελλήνων ΡΟΜ

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ: Η περίπτωση των Ελλήνων ΡΟΜ
Προσεγγίσεις με Χαρακτήρα Ολοκληρωμένης Παρέμβασης για τον Περιορισμό Φαινόμενων Αποκλεισμού μέσα από την Κοινωνική Εξέλιξη και Οικονομική Ανάπτυξη


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

  • ΚΛΙΜΑΚΑ: Ποιοι Είμαστε
  • Σκοπός της Έκθεσης
  • Δομή της Έκθεσης
  • Βασικές Παραδοχές περί κοινωνικού αποκλεισμού
  • Η κατάσταση των Ρομ στην Ελλάδα:
1. ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

1.1. Αγωγή Υγείας…………………………………
1.1.2. Ατυχήματα στο Σπίτι………………………….
1.1.3. Οικογενειακός Προγραμματισμός……………
1.2. Προληπτική Ιατρική …………………………..
1.2.1. Εμβολιασμοί……………………………………
1.3. Εξαρτησιογόνες Ουσίες………………………..
1.4. Ψυχική Υγεία
1.5. Χρόνια Ιδρυματική Φροντίδα

2. ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

2.1. Επιδόματα Αναπηρίας…………………………….
2.2. Κοινωνικά Επιδόματα ……………………………..
2.3. Νομιμοποιητικά Έγγραφα…………………………
2.4. Παραμέληση………………………………………
2.5. Κακοποίηση……………………………………….
2.6. Βασικοί προβληματισμοί…………………………

3. ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

3.1. Αποχή από την Εκπαίδευση……………………………
3.2. Η προβληματική Συμμετοχή……………………………
3.3. Η Διασύνδεση με τις βαθμίδες της εκπαίδευσης………
3.4. Ειδικές μορφές Εκπαίδευσης ………………………….


4. ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

4.1. Δικαστήρια, Σωφρονιστικά Καταστήματα και Έλληνες Ρομ…
4.2. Διπλώματα οδήγησης και Έλληνες Ρομ……………................
4.3. Στράτευση και Έλληνες Ρομ………………………………….


5. ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ

5.1 Αξιοποίηση Υφισταμένων Δεξιοτήτων & Νομοθετικές Ρυθμίσεις…
5.2 Επαγγελματική Κατάρτιση…………………………………………..
5.3 Ευκαιρίες Επαγγελματικής Ένταξης…………………………………


6. ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

6.1 Ταυτότητα και Θετική Εικόνα ………………………………………..
6.2 Επαρκής και Ασφαλής Στέγαση………………………………………
6.4 Αυτενέργεια και Συλλογική Εκπροσώπηση………………………….

  • Προτεινόμενες Ενέργειες


Κλίμακα: ποιοι είμαστε

Η ΚΛΙΜΑΚΑ ιδρύθηκε το 2000 και είναι ένας Μη Κυβερνητικός Οργανισμός, με δραστηριότητες που στοχεύουν τόσο στην διάθεση υπηρεσιών ψυχικής υγείας όσο και στην υλοποίηση προγραμμάτων κοινωνικής ενσωμάτωσης ευάλωτων ομάδων πληθυσμού. Προσφέρει υπηρεσίες ιατρικές, ψυχοκοινωνικές, ειδικής υποστήριξης και φροντίδας σε άτομα και ομάδες ευπαθείς με πολλαπλά προβλήματα που χρήζουν συστηματικής και ολοκληρωμένης παρέμβασης. Συμβάλλει στον περιορισμό των ανισοτήτων, στις ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στα δημόσια αγαθά, στην αύξηση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης, στην Ελλάδα και σε χώρες του εξωτερικού.
Η Κλίμακα μέσω του προγράμματος «Ψυχαδέλφεια» λειτουργεί Κέντρο Ημέρας για τους Έλληνες Ρομ με προβλήματα ψυχικής υγείας και σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα στις περιοχές Ζεφυρίου και Μενιδίου από το 2001. Μέσα από την καθημερινή τριβή και εμπειρία που υπάρχει για τη συγκεκριμένη ομάδα γίνεται φανερό το εύρος και η συνθετότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες Ρομ. Το Κέντρο Ημέρας παρέχει ένα διαρθρωμένο σύνολο από κατάλληλες υπηρεσίες που προορίζονται τόσο για την αναγνώριση και θεραπευτική αντιμετώπιση όσο και για την αποκατάσταση προβλημάτων ψυχικής υγείας στην κοινότητα. Λειτουργεί σε καθημερινή βάση και συμμετέχουν στις δραστηριότητές του επαγγελματίες ψυχικής υγείας και κοινωνική επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων που συγκροτούν τη διεπιστημονική θεραπευτική ομάδα όπου μέσα από ένα σχεδιασμό δομημένων προγραμμάτων βοηθά τα άτομα να αντιμετωπίσουν πολλές από τις δυσκολίες τους.
Στο Κέντρο Ημέρας η εργασία βασίζεται στην αρχή της αναπροσαρμογής της οργανωτικής δομής των υπηρεσιών, υιοθετώντας ένα δυναμικό μοντέλο διαρκούς ανάπτυξης και προσαρμοστικότητας ανάλογα με τις διαπιστούμενες ανάγκες της κοινότητας στο συγκεκριμένο χρόνο. Κάθε δραστηριότητα και θεραπευτική πράξη αξιολογείται σε συνδυασμό με τις τρέχουσες συνθήκες αλλά και το γενικότερο κλίμα που επικρατεί στο διαπολιτισμικό πληθυσμό έχοντας ως γνώμονα την αποφυγή της στατικότητας, την αμεσότητα των υπηρεσιών, και την ανταποκρισιμότητα στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες Ρομ.
Με γνώμονα την αποφυγή της στατικότητας οι υπηρεσίες στο Κέντρο Ημέρας διαχωρίζονται σε δύο ευρείες ομάδες υπηρεσιών. Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει τις ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες, και είναι αυτές που σχετίζονται άμεσα με την ψυχική υγεία υπό την έννοια μιας λειτουργίας παραπλήσιας με εκείνη ενός Κοινοτικού Κέντρου Ψυχικής Υγιεινής. Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει τις ειδικές υποστηρικτικές υπηρεσίες που σχετίζονται έμμεσα με την ψυχική υγεία, είναι μη στιγματιστικές, έχουν προληπτικό και θεραπευτικό χαρακτήρα, και αποσκοπούν σε μια συνολική προσέγγιση των δυσκολιών των Ρομ της περιοχής αναφορικά με νομικά, στεγαστικά, φοροτεχνικά, χωροταξικά, εργασιακά, εκπαιδευτικά και άλλα προβλήματα.

Ποιος είναι ο σκοπός της Έκθεσης

Η παρούσα έκθεση επιχειρεί να συνοψίσει τα κυριότερα ζητήματα που αφορούν τον πληθυσμό των Ελλήνων Ρομ. Έχοντας ως αφετηρία τον τομέα της Υγείας και της Κοινωνικής Αλληλεγγύης, η Έκθεση επιχειρεί να αναδείξει ότι τα κύρια προβλήματα που εμφανίζονται στους Έλληνες Ρομ δεν είναι προϊόντα μια μεμονωμένης κατάστασης, παρά μονάχα εκφάνσεις ενός μοντέλου γενικότερης κοινωνικής δυσλειτουργίας της εν λόγω ομάδας το οποίο αναπαράγεται, διαιωνίζεται και διογκώνεται.
Παρότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι εθνικές κυβερνήσεις καθώς και η χώρα μας έχουν αντίληψη του προβλήματος των Ρομ και έχουν ξεκινήσει την υλοποίηση εθνικών πολιτικών για την αντιμετώπιση του -την ομαλή ενσωμάτωση των Ελλήνων Ρομ στην κοινωνικοικονομική ζωή- φαίνεται να ισχύει η λαϊκή ρήση «κάθε αρχή και δύσκολη» μιας που όσο πιο κοντά έρχεσαι στη συγκεκριμένη ομάδα τόσο πιο ξεκάθαρα αντιλαμβάνεσαι τα υφιστάμενα προβλήματα και το μέγεθος τους γεγονός που καταδυκνύει την αναγκαιότητα για μια συνολική και συντονισμένη παρέμβαση.


Η δομή της Έκθεσης

Τα προβλήματα αναφέρονται σε τίτλους και συνοδεύονται από μια σύντομη περιγραφή η οποία συνήθως αναφέρει πρακτικές προεκτάσεις του προβλήματος.
Στο τέλος της Έκθεσης υπάρχει κεφάλαιο όπου προτείνονται ενέργειες οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην επίλυση αυτών των προβλημάτων.


Βασικές παραδοχές για τον κοινωνικό αποκλεισμό

Ο όρος «κοινωνικός αποκλεισμός» προήλθε αρχικά από τις πολιτικές συζητήσεις στη Γαλλία του ΄60 και σκοπό είχε να περιγράψει μια ευρεία έννοια απόκλισης από τις κυρίαρχες αξίες και την κοινωνική τάξη. Ο όρος κοινωνικός αποκλεισμός στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ορολογία κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών επιστημών χρησιμοποιήθηκε για να αντικαταστήσει τον όρο φτώχεια. Η αντικατάσταση κρίθηκε χρήσιμη με την αιτιολογία ότι η φτώχεια είναι ως έννοια και πραγματικότητα στενότερη και στις περισσότερες των περιπτώσεων αποτέλεσμα της στέρησης της μη πρόσβασης ενός ατόμου ή μιας ομάδας ( φυλετικής, θρησκευτικής, πολιτιστικής, εθνικής, πολιτικής) στη γνώση, στην υγεία, τον πολιτισμό την άσκηση εξουσίας).Όμως ενώ ο όρος φτώχεια ήταν απόλυτα κατανοητός με σαφές περιεχόμενο και σαφέστατους δείκτες μέτρησης, ο όρος κοινωνικός αποκλεισμός και φυσικά η πραγματικότητα που αντιπροσωπεύει παραμένει όχι επαρκώς κατανοητή και μετρήσιμη με συνέπειες, που οι αδυναμίες κατανόησης μέτρησης συνεπάγονται την αντιμετώπιση του. Ο όρος «κοινωνικός αποκλεισμός» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε κείμενο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας το 1989, κατά τη συζήτηση της διαμόρφωσης του Κοινωνικού Χάρτη. Από εκείνη τη χρονική στιγμή, ο όρος χρησιμοποιείται συχνότατα, τόσο σε κείμενα που αφορούν προγράμματα που ενισχύονται οικονομικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και έχουν ως στόχο την καταπολέμηση του, όσο και στον προβληματισμό των κοινωνικών επιστημών.Ο κοινωνικός αποκλεισμός συχνά ορίζεται με όρους οικονομικούς αναφορικά με την αγορά εργασίας, τους πόρους και τις οικονομικές προοπτικές.. Οι κοινωνικά αποκλεισμένοι έχουν οριστεί ως «αυτοί που η ανάπτυξη τους ξέχασε» ή έχουν αποκλειστεί από την αγορά εργασίας ως αποτέλεσμα της οικονομικής αναδιάρθρωσης. Ο κοινωνικός αποκλεισμός έχει εξισωθεί με τη μακροχρόνια ανεργία, έχει γίνει επίσης αντιληπτός ως ένα από τα αποτελέσματα των «διαβρωτικών επιδράσεων της ανεργίας στη ζωή αρκετών γενεών».Ο κοινωνικός αποκλεισμός έχει άμεση σχέση με την κοινωνικοοικονομική ανασφάλεια. Σημαίνει αβέβαιες συνδέσεις με την αγορά εργασίας και ελλείψεις εφοδίων σχετικά με διάφορες όψεις της ζωής όπως το εισόδημα, το επίπεδο ποιότητας της ζωής, τη στέγαση την εκπαίδευση. Ο κοινωνικός αποκλεισμός σημαίνει μειωμένη κοινωνική συμμετοχή, δηλαδή περιορισμένες δυνατότητες να λάβουν μέρος αυτοί που αποκλείονται στην κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή, με αποτέλεσμα κοινωνικοψυχολογική εξάντληση, προβλήματα υγείας, αδύναμα κοινωνικά δίκτυα και οικογενειακοί δεσμοί, γενικός σκεπτικισμός για την κοινωνία και την πολιτική. Ο κοινωνικός αποκλεισμός συνδέεται επίσης με την αυτοεκτίμηση και την κοινωνική ενσωμάτωση, δηλαδή την ατομική αντίληψη των δυνατοτήτων για συμμετοχή στην κοινωνική ζωή και την εκτίμηση των ίδιων των συνθηκών ζωής. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτιών του κοινωνικού αποκλεισμού σήμερα θεωρούνται αναπτυξιακή επένδυση και απαιτούν ποσά πολύ μικρότερα από αυτά που χρειάζονται για την περιστολή των επιπτώσεων τους.


Η κατάσταση των Ρομ στην Ελλάδα

Ο όρος ΡΟΜ χρησιμοποιείται για να δηλώσει εθνοτικές οµάδες οι οποίες μετά τον 10ο αιώνα, με αφετηρία την Ινδία (κατά την πλέον αποδεκτή άποψη) και για άγνωστους έως σήμερα λόγους, μετακινήθηκαν δυτικά. Φτάνοντας στην Ευρώπη διασκορπίστηκαν στα ευρωπαικά κράτη. Κάποιοι από αυτούς αναμείχθηκαν με τον τοπικό πληθυσμό ή άλλες μετακινούμενες ομάδες, κάποιοι άλλοι συνέχισαν το ταξίδι τους από χώρα σε χώρα. Ένα ταξίδι που σε αρκετές περιπτώσεις διαρκεί έως σήμερα…
Υπολογίζεται ότι στα κράτη της Ευρώπης ζουν σήμερα επτά έως οκτώ εκατομμύρια ΡΟΜ οι οποίοι χωρίζονται σε διάφορες υπο – φυλές. Ένας χωρισμός ο οποίος προκύπτει με βάση την θρησκεία, την γλώσσα, και την χώρα στην οποία η κάθε ομάδα έμεινε για μεγαλύτερο διάστημα. Στην Ελλάδα σύμφωνα με τις σχετικές καταγραφές ζουν περί τις 250.000 ΡΟΜ, χωρισμένοι σε διάφορες φυλές (τσιγγάνοι, ρουμανόβλαχοι, κ.α) .
Η πλειονότητα των ελλήνων Ρομά είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι που μιλούν τη γλώσσα «βλάχουρα Ρομά». Οι περισσότεροι Ρομά που ζουν στη Δ. Θράκη αντίθετα είναι Μουσουλμάνοι. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μεγάλη εισροή Ρομά αλβανικής προέλευσης από την Αλβανία και τις περιοχές της τέως Γιουγκοσλαβίας.
Ανάμεσα στις φυλές υπάρχουν κάποιες
διαφορές στη γλώσσα, στο θρήσκευμα, και στο βαθμός ένταξης τους στην ευρύτερη κοινωνία. Υπάρχει όμως ένας σχετικά κοινός γλωσσικός κώδικας και μιας σχετικά κοινής βάσης μιας ιδιαίτερης παράδοσης και νοοτροπίας για όλους.
Μέσα στην ευρύτερη ομάδα των Ελλήνων ΡΟΜ θα βρούμε διαφορές στον βαθμό κοινωνικής ενσωμάτωσης. Ένας βαθμός ενσωμάτωσης που ποικίλει από περιοχή σε περιοχή και εξαρτάται τόσο από την ίδια την ομάδα των ΡΟΜ όσο και από την στάση των τοπικών αρχών και των τοπικών κοινωνιών. Έτσι υπάρχουν ΡΟΜ που έχουν μια σταθερή εργασία (ως μισθωτοί ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες), μια μόνιμη στέγη, εντάσσουν τα παιδιά τους στο εκπαιδευτικό σύστημα και γενικά μπορούν και κάνουν χρήση που των δημόσιων αγαθών. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν ΡΟΜΑ οι οποίοι ζουν στους 52 περίπου καταυλισμούς της χώρας με ιδιαίτερα υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης, δεν έχουν σταθερή εργασία, δεν έχουν πρόσβαση σε δημόσια αγαθά (εκπαίδευση, υγεία, απασχόληση). Στην πλειοψηφία τους αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της προκατάληψης απέναντι στον τρόπο ζωής τους και τα στερεότυπα που την έχουν σημαδέψει μέσα στους αιώνες. Οι τελευταίοι όμως, οι ΡΟΜ των καταυλισμών, αντιμετωπίζουν άμεσα και τεράστια προβλήματα υγιεινής και αρκετές φορές ασφάλειας και επιβίωσης.
Χαρακτηριστικό των ΡΟΜ είναι ο γάμος σε νεαρή ηλικία και η δημιουργία πολυμελούς οικογένειας με εκτεταμένη, πατριαρχική μορφή. Χαρακτηριστική επίσης είναι η ιδιαίτερη αίσθηση του χρόνου και αυτής της ίδιας της ζωής. Η διάθεση να ζήσουν στο «εδώ και τώρα», η αισιοδοξία που ανθεί μέσα στις ψυχές τους, η μουσική, ο χορός… Όλα αυτά, στοιχεία μιας κουλτούρας ιδιαίτερης που σήμερα παρακμάζει, δεν βρίσκει την θέση της μέσα στην ευρύτερη κοινωνία ή την βρίσκει κατατασσόμενη ως γραφική ή ξεπερασμένη.

Οι πληθυσμοί Ρομ στην Δυτική Αττική

Οι Δήμοι Ζεφυρίου και Μενιδίου είναι δήμοι όμοροι, στη Βόρειο-Δυτική Αθήνα. Σύμφωνα με στοιχεία εντός των ορίων τους διαβιούν περίπου 4.000 ΡΟΜ. Ωστόσο αυτή η πληθυσμιακή αναλογία αποκλίνει από την πραγματικότητα αφού ένα μεγάλο ποσοστό των ΡΟΜ εξακολουθεί να μην είναι εγγεγραμμένο στα δημοτολογικά αρχεία ή να παραμένει χωρίς μόνιμη κατοικία. Σημαντική από πλευράς αριθμού, βιοτικού επιπέδου, και βαθμού ένταξης είναι η κοινότητα της Αγίας Βαρβάρας.
Οι ΡΟΜΑ στο Ζεφύρι και στην Αυλίζα Αχαρνών διαβιούν σε μεγάλο ποσοστό σε ημιτελείς μονοκατοικίες, ή σε ακατάλληλες για την πολεοδομία κατοικίες. Στο Ζεφύρι η κοινότητα των Τσιγγάνων διαμένει κυρίως στην περιοχή της Λίμνης δημιουργώντας έτσι μια ιδιαίτερη συνοικία, περιορίζοντας τους γεωγραφικούς δεσμούς με τους υπόλοιπους συνδημότες τους. Στην Αυλίζα όπου διέρχεται το ρέμα Ιλισσού είναι περιφραγμένο από και μέχρι την πλευρά όπου δεν διαμένουν οι ΡΟΜ..
Πολεοδομικά η εγκατάσταση των ΡΟΜ Ζεφυρίου στην Λίμνη δεν θεωρείται απόλυτα νόμιμη διότι μέρος της περιοχής βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλεως, παρόλο που υπάρχουν ιδιόκτητα σπίτια από οικογένειες που ζουν στην περιοχή αυτή επί δεκαετίες.
Έτσι, σε μεγάλη έκταση δεν υπάρχει οργανωμένη υδροδότηση και αποχετευτικό δίκτυο με αποτέλεσμα το σχηματισμό κατά καιρούς ρυπαρών λιμνών. Τα σκουπίδια, οι λάσπες και τα μπάζα αποτελούν συχνά μέρος της εικόνας της περιοχής.
Η περιβάλλουσα κοινωνία δεν γνωρίζει στο μεγαλύτερο ποσοστό της ότι οι Ρομά που κατοικούν στους παραπάνω Δήμους χωρίζονται σε δύο κυρίως φυλές: τους Τσιγγάνους και τους Ρουμανόβλαχους
Οι Τσιγγάνοι διαχωρίζονται σε επιμέρους φυλές, ενώ οι Ρουντάρηδες είναι αμιγής ομάδα. Μιλούν διαφορετικές γλώσσες (Ρομανί και Ρουμανοβλάχικη αντίστοιχα).
Παρατηρούνται διαβαθμίσεις στο μορφωτικό τους επίπεδο και ενδοκοιονοτικοί αποκλεισμοί. Οι Ρουμανόβλαχοι συγκριτικά με τους Τσιγγάνους ολοκληρώνουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση με επιθυμία συνέχισης. Η συνειδητοποίηση της ανάγκης για οργανωμένη εργασία είναι πιο έντονη στους Ρουμανόβλαχους, ενώ οι Τσιγγάνοι δραστηριοποιούνται στο χώρο του γυρολογικού εμπορίου συχνά χωρίς τις απαραίτητες άδειες, ασφαλιστική κάλυψη, συνταξιοδοτικό δικαίωμα κ.α.







ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

Ο τομέας της υγείας είναι πρωταρχικής σημασίας για όλους τους ανθρώπους. Αναφέρουμε πρώτο το θέμα της αγωγής υγείας επειδή εμπεριέχει πληθώρα θεματικών με τις οποίες οι Τσιγγάνοι αντιμετωπίζουν προβλήματα. Γενικότερα απουσιάζει μια κουλτούρα υγείας, υγιεινής και ασφάλειας η οποία θα λειτουργούσε ως «δίχτυ ασφαλείας» για ποικίλα προβλήματα.

1.1. Αγωγή Υγείας

Η αγωγή υγείας είναι ένα εργαλείο μη στιγματιστικό στην επαφή με τις κοινότητες των Ρομ αφού προσφέρει τη δυνατότητα να συζητιούνται θέματα γενικότερου ιατρικού ενδιαφέροντος αναφορικά με όλους τους τομείς της υγείας. Οι περισσότεροι Ρομ έχουν μια προβληματική σχέση με τις υπηρεσίες υγείας την ασφαλιστική τους κάλυψη, τα ιδιωτικά και δημόσια νοσοκομεία. Οι δραστηριότητες που αφορούν την προαγωγή της υγείας και έχουν ενημερωτικό και πρακτικό χαρακτήρα συνήθως χαίρουν αποδοχής και ενδιαφέροντος όταν συνοδεύονται και από την κατάλληλη πολιτική επικοινωνίας


1.1.2. Ατυχήματα στο Σπίτι

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τα ατυχήματα που συμβαίνουν στις περιοχές όπου διαβιούν Ρομ, περιοχές υποβαθμισμένες χωροταξικά και απομονωμένες ή διακριτά διαχωρισμένες γεωγραφικά.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ηλεκτροπληξίες –η ηλεκτροδότηση καταυλισμών και οικισμών Ρομ είναι ένα πρόβλημα με αρκετές διαστάσεις- δηλητηριάσεις από τη λήψη φαρμάκων ή άλλων υλικών οικιακής χρήσης , ατυχήματα με αιχμηρά αντικείμενα ή όπλα. Πλήθος παραγόντων συντελεί σε έκθεση υψηλού κινδύνου στο να συμβεί κάποιο ατύχημα όπως μεταξύ άλλων η πλημμελής επίβλεψη των παιδιών.



1.1.3. Οικογενειακός Προγραμματισμός

Αδυναμία οικογενειακού προγραμματισμού οδηγούν στην σύναψη γάμων – συνήθως εθιμοτυπικών, επικύρωση της σχέσης με ¨γλέντι¨ - σε νεαρή ηλικία. Σε συνδυασμό με την τάση που υπάρχει να παρατηρούνται φαινόμενα στρεβλής χρήσης των υπηρεσιών πρόνοιας από μερίδα των Ρομ, όσον αφορά επιδόματα πολυτέκνων, απροστάτευτων τέκνων κ.α, ελλείψει άλλων επιλογών, παρατηρείται η συντήρηση και διαιώνιση ενός φαύλου κύκλου με αρκετές προεκτάσεις όπως:
Ο γάμος έχει συχνά εθιμοτυπικό χαρακτήρα χωρίς νομική εγκυρότητα, γεγονός που δεν λειτουργεί δεσμευτικά σε περίπτωση χωρισμού εφόσον δεν απαιτεί σύνθετες νομικές διαδικασίες π.χ διαζύγιο ή διατροφή.
Συχνά αποτελεί μια καλή δικαιολογία για τη σύζυγο να μη συνεχίσει το σχολείο ή την αναζήτηση μιας συστηματικής απασχόλησης
Συχνά αποτρέπει το σύζυγο από αντίστοιχες δραστηριότητες ή την εκπλήρωση στρατιωτικών υποχρεώσεων μιας που ήδη έχει δημιουργήσει υποχρεώσεις που δεν του επιτρέπουν ελευθερία κινήσεων.
Οι γονείς μη έχοντας κάποια τυπικά προσόντα, μόρφωση, σπουδές, δεξιότητες στις περισσότερες των περιπτώσεων ασχολούνται με ελεύθερα επαγγέλματα ή γυρολογικό εμπόριο γεγονός που δυσχεραίνει τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών καθώς και την ένταξη τους στο εκπαιδευτικό σύστημα.


1.2. Προληπτική Ιατρική

Η έννοια της πρόληψης μοιάζει να έχει μια υποδεέστερη σημασία για τους Έλληνες Ρομ αφού η εμπειρία μας δείχνει ότι δεν ασχολούνται με προβλήματα υγείας παρά μονάχα μετά την εκδήλωση και τη διόγκωση τους. Συχνά η παραμέληση προληπτικών εξετάσεων φέρνει σε ιδιαίτερα δύσκολή θέση τους Ρομ αλλά και τις ίδιες τις υπηρεσίες υγείας που καλούνται να παρέμβουν σε καταστάσεις κρίσεως. ¨Όσο λιγότερο αναπτύσσεται η προληπτική ιατρική σε κοινότητες και καταυλισμούς Ρομ τόσο περισσότερο επιβαρύνεται η δημόσια υγεία αφού η μέχρι στιγμής εμπειρία δείχνει να επικρατεί μια σχέση αντιστρόφως ανάλογη.


1.2.1. Εμβολιασμοί

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα προβληματικής σχέσης με την υγεία και την προληπτική ιατρική που αφορά τους Ρομ είναι οι εμβολιασμοί των παιδιών δεν γίνονται με τρόπο συστηματικό με αποτέλεσμα πλήθος παιδιών να εμβολιάζεται είτε εκπρόθεσμα είτε πλημμελώς.. Η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο όταν δεν έχουν γίνει οι κατάλληλες ενέργειες για την έκδοση βιβλιαρίου ή όταν χάνεται το βιβλιάριο και δεν υπάρχει κάποιο ιατρικό αρχείο που να δείχνει ποια εμβόλια έχουν πραγματοποιηθεί. Συχνά τα παιδία φτάνουν σε ηλικία που πρέπει να παρακολουθήσουν το σχολείο και τότε το πρόβλημα μεταφέρεται στους σχολικούς λειτουργούς που δεν μπορούν να δεχτούν μαθητές που δεν έχουν εμβολιαστεί. Αν μη τι άλλο μέσα σε μια λογική του τύπου ¨κάλλιο αργά παρά ποτέ¨ το σχολείο λειτουργεί σε ένα βαθμό θετικά, αφού εκεί αρκετά παιδιά ξεκινούν ή ολοκληρώνουν τους εμβολιασμούς τους.


1.3. Εξαρτησιογόνες Ουσίες

Η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών από τους Ρομ είναι από μόνη της ένα κεφάλαιο προς εξεύρεση λύσεως σε όλες τις βαθμίδες του. Σε επίπεδο πρόληψης δεν γνωρίζουν τους κινδύνους που προκαλεί ή χρήση. Σε επίπεδο χρήσης δεν γνωρίζουν πώς να επιδιώξουν ένα λιγότερο επιβλαβή τρόπο χρήσης, αποφυγή παράλληλης χρήσης άλλων ουσιών –βαρβιτουρικών αλκοόλ- , αποφυγή μολυσματικών ασθενειών από κοινή χρήση, υπερβολική δόση, έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας, έκπτωση κοινωνικών δεξιοτήτων). Σε επίπεδο θεραπείας δεν γνωρίζουν που να απευθυνθούν ή πώς να κάνουν χρήση των υπαρχόντων υπηρεσιών. Τις περισσότερες φορές αφού έρθουν σε μια πρώτη επαφή με τις κατάλληλες υπηρεσίες απεξάρτησης αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα ως προς τις απαιτήσεις παρακολούθησης θεραπευτικών προγραμμάτων, με αποτέλεσμα λόγω εγγενών δυσκολιών να μην μπορούν να αξιοποιήσουν τις υπάρχουσες μορφές φροντίδας ή να ζητούν έγγραφα που να πιστοποιούν το πρόβλημα τους ευελπιστώντας στην κρατική πρόνοια.


1.4. Ψυχική Υγεία

Η επιβάρυνση των ψυχικών διαταραχών δεν είναι ομοιόμορφη σε όλα τα κοινωνικά στρώματα Οι ομάδες που βρίσκονται σε δυσμενείς συνθήκες, με τους λιγότερους πόρους, έχουν και τη μεγαλύτερη ευπάθεια σε αυτές.
Η πολυδιάστατη και ολιστική φύση του αποκλεισμού, με τα πολλαπλά προβλήματα και οι πολύπλευρες διασυνδέσεις των προβλημάτων αυτών με την ψυχική υγεία δείχνουν πόσο σύνθετες, καίριες και πολυεπίπεδες πρέπει να είναι οι παρεμβάσεις των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και γενικότερα η διαμόρφωση πολιτικής για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού.
Γίνεται σαφές ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών πρόληψης και προαγωγής υγείας κατέχουν κεντρική θέση σε οποιαδήποτε πολιτική αντιμετώπισης του αποκλεισμού ευπαθών κοινωνικών ομάδων.
Η στρατηγική ανάπτυξης υπηρεσιών ψυχικής υγείας καλείται να δημιουργήσει το κατάλληλο μείγμα δομών και ειδικοτήτων που θα αντιμετωπίζουν ολιστικά τις ανάγκες του ασθενή και της οικογένειας του, προλαμβάνοντας όχι μόνο τον αποκλεισμό των ψυχικά πασχόντων αλλά και το ενδεχόμενο να καταστεί κάποιος ψυχικά ανάπηρος, υποστηρίζοντας πολύπλευρα την ψυχική υγεία των πλέον ευπαθών ομάδων και ατόμων της κοινότητας( παιδιών, γυναικών, ηλικιωμένων, ΑμΕΑ).



1.5. Χρόνια Ιδρυματική Φροντίδα

Ένα παράδειγμα ενδεικτικό των γενικότερων δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι Ρομ έχει να κάνει με εισαγωγές χρόνιων πασχόντων σε αντίστοιχα θεραπευτήρια. Στις περιπτώσεις που χρειάζεται να εισαχθεί κάποιος Ρομ σε ένα θεραπευτήριο χρόνιων παθήσεων γίνονται ορατά τα μειονεκτήματα και της ομάδας στόχου αλλά και του συστήματος δημόσιας υγείας να ανταποκριθεί σε σύνθετα προβλήματα (νοσηλεία, φροντίδα, σύνταξη ασθενούς) και να παρέχει ολοκληρωμένη φροντίδα.. Εμπόδιο στη φροντίδα φαίνεται ενδεχομένως να είναι και η πολιτισμική ταυτότητα, αφού ο ¨Γολγοθάς¨ της εισαγωγής κάποιου σε ίδρυμα είναι μια διαδικασία που μπορεί να περάσουν χρόνια για να ολοκληρωθεί.


2. ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η γενικότερη αδυναμία της χώρας μας να αντιμετωπίσει τα προβλήματα των ελλήνων Ρομ με τρόπο αναπτυξιακό και με πολιτικές που να έχουν αποκαταστασιακό και ενταξιακό χαρακτήρα οδήγησε στο χαρακτηρισμό των Ρομ ως ευπαθή κοινωνική ομάδα, με αποτέλεσμα μια αποσπασματική προνομοιακή μεταχείριση και επιδοματική υποστήριξη αφού δυο από τα κύρια χαρακτηριστικά που συνοδεύουν τους Ρομ είναι η φτώχεια και τα υψηλά ποσοστά αναπηρίας.


2.1. Επιδόματα Αναπηρίας

Τα επιδόματα αναπηρίας συχνά αποτελούν το μοναδικό υποστηρικτικό εισόδημα πολλών οικογενειών Ρομ. Έχει παρατηρηθεί ότι μια γενικότερη αδυναμία εργασιακής ενσωμάτωσης ωθεί μερίδα των Ρομ όχι μονάχα να διεκδικεί τα επιδόματα που δικαιούνται αλλά και να επιδιώκει στρεβλή χρήση των υπηρεσιών θεωρώντας την αναπηρία ως μια μορφή ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.
Είναι φανερό ότι η έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων και τυπικών εργασιακών προσόντων δημιουργούν μιας νέας μορφής κοινωνική αναπηρία που καθίσταται εξίσου σημαντική με οποιαδήποτε άλλη , αφού λειτουργεί με όρους αυτό-αναπαραγωγής – κληρονομείται και κληροδοτείται- και όταν δεν αντιμετωπίζεται έγκαιρα διογκώνεται.


2.2. Κοινωνικά Επιδόματα

Τα κοινωνικά επιδόματα ενισχύουν κυρίων μητέρες Ρομ που αδυνατούν να μπουν στην αγορά εργασίας. Επίδομα πολυτέκνου μητέρας και επίδομα παιδικής προστασίας λαμβάνει μεγάλο ποσοστό νέων γυναικών. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι διαδικασίες για την απόκτηση κάποιου επιδόματος είναι ευκολότερες για μονογονεικές οικογένειες παρατηρείται η τέλεση εθιμοτυπικών γάμων. Είναι δυσάρεστο να παρατηρούνται φαινόμενα συμβιβασμού ή εξάρτησης από πενιχρά κοινωνικά επιδόματα ελλείψει άλλων επιλογών.


2.3. Νομιμοποιητικά Έγγραφα

Η έλλειψη νομιμοποιητικών εγγράφων όπως ενδεικτικά πιστοποιητικού γεννήσεως, μη εγγραφής σε ληξιαρχεία λόγω μη πολιτογράφησης γονέων, λανθασμένων δηλώσεων προσώπων ότι ανήκουν σε οικογενειακή μερίδα, λόγω έλλειψης ταυτότητας πραγματικών γονέων οδηγεί αρκετούς Ρομ στο να μην έχουν νομική υπόσταση ως φυσικά πρόσωπα.. Οι διαδικασίες συνήθως είναι χρονοβόρες και πολύπλοκες με αποτέλεσμα να υπάρχουν άνθρωποι που στερούνται καθημερινής χρήσεως νομιμοποιητικά έγγραφα όπως μία ταυτότητα. Οι συνέπειες μιας τέτοιες κατάστασης αγγίζουν όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής των ατόμων.

2.4. Παραμέληση

Η παραμέληση ανηλίκων συχνά έγκειται στο τι μπορεί να χαρακτηριστεί ή να θεωρηθεί ως παραμέληση και εγείρει ερωτήματα όπως:
-Παραμελούνται τα παιδιά όταν δεν υποχρεώνονται να παρακολουθούν το σχολείο; 
-Παραμελείται κάποιο παιδί όταν δεν εμβολιάζεται ή όταν δεν ακολουθεί βασικούς κανόνες υγιεινής; -Κατά πόσο μια τέτοιου είδους παραμέληση επηρεάζει αρνητικά τα ίδια τα παιδιά, την οικογένεια, τους Ρομ ως πολιτισμική ομάδα καθώς και το κοινωνικό σύνολο; 
-Σε τι βαθμό το νομικό πλαίσιο και η ερμηνεία του έρχεται σε αντίθεση με τα χρηστά ήθη τον Ρομ και τη ιδιαίτερη πολιτισμική τους κουλτούρα;

2.5. Κακοποίηση

Η κάθε είδους κακοποίηση ανηλίκων, γυναικών, λοιπών ατόμων αποτελεί σοβαρό αδίκημα.. Συχνά δεν υπάρχουν ούτε οι κατάλληλες προϋποθέσεις ούτε η διαδικασία που να ευνοεί θύματα κακοποίησης να ζητούν έγκαιρα βοήθεια. Αφενός, υπάρχουν περιπτώσεις εισαγγελικών εντολών που εκκρεμούν ελλείψει υπηρεσιών που υποδέχονται τέτοιου είδους περιστατικά κυρίως στις περιπτώσεις παιδιών και αφετέρου υπάρχουν περιπτώσεις γυναικών για τις οποίες η μη ύπαρξη ενός σταθερού πλαισίου ολιστικής υποστήριξης διαιωνίζει τα προβλήματα τους.


2.6. Βασικοί Προβληματισμοί


Σε τι βαθμό θα μπορούσαν τα ως άνω προβλήματα να αντιμετωπίζονται λυσιτελώς, με μη καταγγελτικό κατά το δυνατόν χαρακτήρα ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα στιγματισμού τοπικών κοινωνιών ή οικογενειών αλλά και των Ρομ εν γένει.
Είναι προαπαιτούμενο η δουλειά που γίνεται στις κοινότητες και τους καταυλισμούς να λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα πλαίσιο συνεργασίας με όσο το δυνατόν περισσότερους Ρομ. Παρότι η καθημερινότητα τους ξεφεύγει από την αστική νοοτροπία του μέσου πολίτη να μπορούν να είναι διακριτές οι περιπτώσεις που απαιτούν δυναμική παρέμβαση.
Η κοινωνική εργασία με τους Έλληνες Ρομ διέπεται από τη διατήρηση λεπτών ισορροπιών αναφορικά με τον τρόπο που οι δημόσιοι λειτουργοί κινούνται και αντιμετωπίζουν περιστατικά στην κοινότητα.


3. ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ


Αναφορικά με τα θέματα παιδείας υπάρχει ένα γενικότερο πρόβλημα όσον αφορά την ένταξη των Ρομ στο σχολείο και στις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η ένταξη των Ρομ στην εκπαίδευση είναι ένα πρόβλημα πολλαπλών επιπέδων και για την ώρα δεν διαφαίνεται κάποια λειτουργική προσπάθεια καταπολέμησης αυτού του φαινόμενου. Οι παράγοντες που το προκαλούν είναι πολύ και σύνθετοι και με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι η αντιμετώπιση του χρήζει φρέσκων ιδεών που δεν έχουν καμιά σχέση με τις στρατηγικές του παρελθόντος. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το κόστος του κοινωνικού αποκλεισμού είναι τόσο μεγάλο που δεν μπορούμε ούτε να το παραβλέπουμε ούτε να αναβάλουμε την αντιμετώπιση του.



3.1. Αποχή από την Εκπαίδευση

Μέρος των παιδιών Ρομ δεν παρακολουθούν το σχολείο ή ξεκινούν καθυστερημένα. Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί τεράστια προβλήματα και στα ίδια τα παιδιά αλλά και στην ομαλή σχολική διαδικασία. Ο αναλφαβητισμός δεν τους επιτρέπει στοιχειωδώς να κινούνται και να λειτουργούν ως αυτόνομα άτομα σε πολλές εκφάνσεις τις ζωής τους π.χ δεν γνωρίζουν τι υπογράφουν, ή δεν ξέρουν να διαβάζουν και να κατανοούν το γραπτό λόγο. Επιπλέον όταν συμμετέχουν καθυστερημένα στη σχολική διαδικασία αποφοιτούν από το δημοτικό με συνοπτικές διαδικασίες, στις περισσότερες των περιπτώσεων παρακολουθούν αποσπασματικά την πρώτη τάξη του γυμνασίου και παραμένουν λειτουργικά αναλφάβητοι.


3.2. Η προβληματική Συμμετοχή

Συχνά αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο της προβληματικής συμμετοχής και παρακολούθησης. Τι σημαίνει αυτό. Αρχικά ότι η φυσική παρουσία δεν είναι επαρκής ποσοτικά, υπάρχει υψηλός αριθμός δικαιολογημένων και αδικαιολογήτων απουσιών οι οποίες όταν δεν συνιστούν αξεπέραστο εμπόδιο απλά δεν ωφελούν το μαθητή. Όσον αφορά την διδακτέα ύλη οι μαθητές αντιμετωπίζουν δυσκολία στην αφομοίωση τους και είναι συχνό φαινόμενο να επαναλαμβάνουν τάξεις ή να τις περνούν οριακά χωρίς να κατανοούν το περιεχόμενο της ύλης.
Συνήθως δεν υπάρχει αντιστοιχία των γνώσεων με την τάξη ούτε με την ηλικία γεγονός που δημιουργία προβλήματα και στην παράδοση των μαθημάτων αλλά και στην σχέση με τους συμμαθητές.



3.3. Η διασύνδεση με τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης

Ως φυσικό επακόλουθο της προβληματικής συμμετοχής στο σχολείο και της μη καλής κατανόησης της διδακτέας ύλης η διασύνδεση με τις βαθμίδες της εκπαίδευσης καθίσταται προβληματική και ιδιαιτέρως δύσκολη μετά το Γυμνάσιο. Ιδιαίτερο και δυσεπίλυτο πρόβλημα συνίσταται στη μη συμβολοποίηση της αξίας της μόρφωσης στους πληθυσμούς Ρομ ώστε να ξεφύγουν από την νοοτροπία του «αναγκαίου κακού» σχετικά με την υποχρεωτική εκπαίδευση.

3.4. Ειδικές μορφές Εκπαίδευσης

Ειδικές μορφές εκπαίδευσης όπως για παράδειγμα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, προγράμματα αλφαβητισμού, ενισχυτική διδασκαλία προσφέρουν μια μορφή εναλλακτικής εκπαίδευσης για τους Ρομ παρόλα αυτά σε καμία περίπτωση δεν απαντούν στην προβληματική σχέση των Ρομ με την παιδεία. Μέχρι στιγμής ακόμη και οι ειδικές μορφές που έχουν θεσπιστεί δεν δείχνουν να μπορούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των Ρομ για την εκπαίδευση.



4. ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

Είναι συχνό το φαινόμενο παραβατικών συμπεριφορών καθώς της εν γένει άγνοιας για την ορθή υπεράσπιση του μέσου Ρομ. Αυτή τη στιγμή έτσι όπως είναι διαμορφωμένος ο ποινικός κώδικας και η ελληνική νομοθεσία, μπορούμε να πούμε ουσιαστικά ότι οι Ρομ αυτοί τη στιγμή βιώνουν το ¨δίκαιο της αδικίας¨. Είναι απλά θέμα χρόνου ή ανοχής ή διακριτικής ευχέρειας της κάθε αρμόδια αρχής για το πώς θα χειριστούν εξατομικευμένα την κάθε περίπτωση του κάθε ανθρώπου.




4.1. Δικαστήρια, Σωφρονιστικά Καταστήματα και Έλληνες Ρομ

Οι Ρομ βρίσκονται έκθετοι σε δεκάδες ζητήματα για τα οποία θα μπορούσαν να τιμωρηθούν με ένα απλό πρόστιμο ή ακόμη και με το να εκτίσουν ποινή σε σωφρονιστικό κατάστημα. Ενδεικτικά, η γκάμα της παραβατικότητας περιλαμβάνει από οδήγηση χωρίς δίπλωμα, και άσκηση επαγγέλματος χωρίς άδεια, λιποταξία από το στρατό, δικαστικές αποφάσεις που εκκρεμούν ή εντάλματα σύλληψης.
Αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν στις τυπικές υποχρεώσεις του μέσου πολίτη συχνά βρίσκονται εκτεθειμένοι όσον αφορά τα απαραίτητα δικαιολογητικά και παραστατικά από την άσκηση του επαγγέλματος μέχρι την μετακίνηση τους. Δεν είναι ασύνηθες να υπογράφουν καταθέσεις τις οποίες δεν μπορούν να διαβάσουν ή που δεν γνωρίζουν τι γράφουν. Επίσης η υπεράσπιση της τελευταίας στιγμής συχνά δεν μπορεί να αποτρέψει μια καταδικαστική απόφαση.
Εδώ αξίζει να αναφερθούμε ξανά στο κόστος του κοινωνικού αποκλεισμού σε επίπεδο επιβάρυνσης των αστυνομικών δυνάμεων, των δικαστικών λειτουργών, των κλινών σε σωφρονιστικά καταστήματα, τις εργατοώρες δικαστικών επιμελητών, επιμελητών ανηλίκων, κοινωνικών λειτουργών και υπηρεσιών για θέματα που θα μπορούσαν με μια καλύτερη πολιτική πρόληψης να μην φτάνουν ποτέ στη δικαστική αίθουσα ή στο σωφρονιστικό κατάστημα.
Τέλος η ποινή έκτισης δεν συνδυάζεται με ενέργειες που θα συμβάλλουν σε μια ομαλότερη επάνοδο στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά μάλλον λειτουργούν σαν διαδικασία ουσιαστικότερης και αποδοτικότερης ένταξης στο οργανωμένο έγκλημα, χωρίς να προσφέρει τη δυνατότητα ούτε να σωφρονιστούν, ούτε να προετοιμαστούν, να εφοδιαστούν, ή να καταρτιστούν με δεξιότητες που να τους ενδυναμώνουν και να τους εναρμονίζουν με τις απαιτήσεις της κοινωνικής πραγματικότητας.

4.2. Διπλώματα οδήγησης και Έλληνες Ρομ

Ένας σημαντικός αριθμός ΡΟΜ οδηγεί οχήματα χωρίς να κατέχει την απαιτούμενη άδεια οδήγησης και κατά συνέπεια χωρίς να έχει την ανάλογη γνώση και οδική συμπεριφορά. Τα μεγάλα ποσοστά αναλφαβητισμού των ΡΟΜ (με βάση έρευνες που έχουν γίνει πανελλαδικά ένα ποσοστό 80-90% των τσιγγάνων είναι λειτουργικά αναλφάβητοι). Αυτό σημαίνει ότι η ένταξή τους σε μια διαδικασία εκπαίδευσης για την απόκτηση διπλώματος με τις παραδοσιακές μεθόδους καθίσταται ιδιαιτέρως δύσκολη. Προκύπτουν ασφαλιστικά ζητήματα σε περίπτωση ατυχήματος, ενδεχόμενη αποφυγή ελέγχων ρουτίνας λόγω φόβου, (κυρίως νεαρών οδηγών) γενικότερη επιβάρυνση αστυνομικών και δικαστικών αρχών.


4.3. Στράτευση και Έλληνες Ρομ

Όταν έρχεται η στιγμή της κατάταξης αρκετοί νεαροί Ρομ προσπαθούν να αναβάλουν τη στράτευση τους. Συνήθως μη έχοντας κάποια αναβολή για λόγους σπουδών οφείλουν να παρουσιαστούν όντας ακόμη έφηβοι. Η έντονη ψυχολογική ανάγκη για τη μη απομάκρυνση τους από το οικογενειακό και οικείο περιβάλλον συχνά συνδυάζεται με προβλήματα επιβίωσης, συζύγου και παιδιών που συχνά έχουν γεννηθεί. Σε συνδυασμό με μια διαμορφούμενη νοοτροπία που αδυνατούν να κατανοήσουν του λόγους αυτής τους της υποχρέωσης έχουμε το φαινόμενο της αναβολής και απαλλαγής από τη στράτευση για ψυχιατρικούς λόγους ή σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Συνήθως μια απαλλαγή τέτοια λειτουργεί ως έρεισμα για να επιδιώξουν ένα επίδομα ώστε να υποστηρίξουν την βεβαρημένη ψυχική τους κατάσταση.



5. ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ

Είναι γνωστό και ευρέως αποδεκτό ότι υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες αναφορικά με την εργασιακή ένταξη των Ρομ. Η ευκαιριακή απασχόληση, η προτίμηση πρόσκαιρης αντί σταθερής και μόνιμης απασχόλησης δεν επιτρέπει ένα σταθερό πλαίσιο σχέσεων και επαφών με την περιβάλλουσα κοινωνία. Η ανασφάλεια των Ρομ, η αποφυγή συνεργασίας με την δημόσια διοίκηση, τις υπηρεσίες και το κράτος αναπαράγουν από κοινού αμοιβαία αδυναμία συνεργασίας και κοινό κώδικα επικοινωνίας που επιτείνει και την έλλειψη σταθερής απασχόλησης και γενικότερα απαγορεύει την ύπαρξη ενός σταθερού πλαισίου κοινωνικής ένταξης, σχέσεων και επαφών.

5.1 Αξιοποίηση Υφισταμένων Δεξιοτήτων και Νομοθετικές Ρυθμίσεις

Ένα πρώτο βήμα στην αντιμετώπιση του προβλήματος της απασχόλησης είναι η αξιοποίηση από την πλευρά της πολιτείας των υφίστάμενων δεξιοτήτων των ελλήνων Ρομ όσον αγορά το γυρολογικό εμπόριο και τη δημιουργία μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλος αριθμός Ρομ αντιμετωπίζει προβλήματα με το νόμο όσον αφορά τον τρόπο άσκησης του επαγγέλματος τους. Νομοθετικές ρυθμίσεις με ευνοϊκά μέτρα θα βοηθούσαν όχι μόνη στην απασχόληση αλλά και στην αποσυμφόρηση σωφρονιστικών ιδρυμάτων και δικαστηρίων.


5.2 Επαγγελματική Κατάρτιση

Η μέχρι στιγμής κρατική μέριμνα και ενέργειες όσον αφορά την εργασιακή ένταξη των τσιγγάνων φαίνεται ότι εξαντλούνται μέσα από σεμινάρια επαγγελματικής κατάρτισης, τα οποία όμως δεν έχουν προοπτική επαγγελματικής ένταξης και στις περισσότερες των περιπτώσεων λειτουργούν ως έμμεση και πρόσθετη επιδοματική πολιτική για τους Ρομ. Τις περισσότερες φορές οι προσερχόμενοι παρακολουθούν ειδικά προγράμματα για απόφοιτους δημοτικού που δεν μπορούν να τα μετουσιώνουν σε αξιόλογα εργαλεία ανέυρεσης εργασίας. Έτσι μπορούμε να μιλήσουμε για το φαύλο κύκλο της κατάρτισης που ουσιαστικά λειτουργεί αρνητικά όσον αφορά την εξεύρεση μιας αναπτυξιακής, βιώσιμης και λειτουργικής προσέγγισης του προβλήματος.


5.3 Ευκαιρίες Επαγγελματικής Ένταξης

Δυστυχώς φαινόμενα και πρακτικές της Δημόσιας Διοίκησης όπως χαλαρή, διαβρωμένη, διαπλεκόμενη γραφειοκρατία που μπορεί να δωροδοκείται και εύκολα να μετατρέπεται από άκαμπτη σε ελαστική και ανεκτική επιτείνει το πρόβλημα. Η προσφορά ατομικών λύσεων με πατερναλιστικό, ρουσφετολογικό τρόπο(πχ. άδειες, καντίνες, διπλώματα) αντί της αντιμετώπισης των προβλημάτων των Ελλήνων Ρομ σε κοινωνική, θεσμική και θεσμοθετημένη βάση δεν έχει αποδώσει καρπούς. Η σχέση σταθερής και εξαρτημένης εργασίας ατόμων από ευπαθείς ομάδες, μεταξύ άλλων και Ρομ δείχνει να έχει μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα. Η εμπειρία στην Κλίμακα δείχνει ότι η ένταξη σε σταθερό πλαίσιο εργασίας έχει ευεργετικά αποτελέσματα, δραστηριότητα για την οποία δεχτήκαμε βράβευση καλής πρακτικής από το υπουργείο Οικονομίας. Είναι σημαντικό να προωθηθεί η πρόσληψη Ρομ σε τοπικό και εθνικό επίπεδο σε θέσεις ανάλογες των τυπικών τους προσόντων σε μια προσπάθεια αναπτυξιακής μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης πολιτικής.



6. ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η κοινότητα των Ελλήνων Ρομ είναι το πρόβλημα έλλειψης πολιτιστικής ταυτότητας και η εν εξελίξει διαδικασία από-πολιτιστικοποίησης, μια κατάσταση η οποία στην αγγλική διαδικασία χαρακτηρίζεται ως “acculturation”. Η έλλειψη εσωτερικής συνοχής και ισορροπίας, η ανικανοποίητη ανάγκη καταξίωσης και αποδοχής στον ευρύτερο περίγυρο και η δυσκολία απόκτησης καταξίωσης εντός της κοινότητας και της οικογένειας αποτελούν ένα πλέγμα συντελεστών προβληματικής ατομικής και συλλογικής συμπεριφοράς. Πλέγματα μάλλον κατωτερότητας παρά συνείδηση διαφορετικότητας τείνουν να χαρακτηρίζουν την εικόνα που έχουν σε μεγάλο ποσοστό οι Έλληνες Ρομ.



6.1 Ταυτότητα και Θετική Εικόνα

Το κυριότερο στοιχείο πολιτιστικής ετερότητας που επιβιώνει στους Έλληνες ROM είναι αυτό της Γλώσσας και τείνει να καταστεί απλά κώδικας επικοινωνίας στερημένος πολιτισμικού περιεχομένου, εφ’ όσον ο συνολικός βίος, η ιεράρχηση αξιών και αναγκών, ο τρόπος ικανοποίησης αναγκών δεν στηρίζουν, δεν αναπαράγουν αίσθηση ούτε ταυτότητας ούτε ιδιαιτερότητας.
Με αυτή την έννοια ο κοινωνικός αποκλεισμός των Ελλήνων τσιγγάνων συνοδεύεται με πλέγματα κατωτερότητας παρά την αίσθηση ιδιαιτερότητας, διαφορετικότητας, ή θετικής εικόνας.
Ο κατακερματισμός της κοινότητας των Ελλήνων τσιγγάνων, η πολλαπλότητα των αντιφάσεων του κοινωνικού τους αποκλεισμού, η πολλαπλότητα των επιρροών της περιβάλλουσας κοινωνίας, επιρροών που ενώ καταργούν την πολιτική ιδιαιτερότητα δεν επαρκούν για να επιφέρουν κοινωνική ένταξη , δεν περιορίζονται στα χαρακτηριστικά της κοινωνικής τους ζωής, αλλά αποτυπώνονται και στην εν γένει νοοτροπία και συμπεριφορά.

6.2 Επαρκής και Ασφαλής Στέγαση

Το θέμα της στέγασης των Ελλήνων Τσιγγάνων είναι ευρύ, σύνθετο και διαφορετικής τάξεως ανάμεσα στις διάφορες περιοχές, οικισμούς και καταυλισμούς στους οποίους διαμένουν Ρομ ανά την Ελλάδα. Αυτό που παραμένει κοινό ως πρόβλημα είναι πρώτον ο σαφής χαρακτηρισμός και ορισμός των δικαιούχων και δεύτερον η μη στρεβλή χρήση του προνομίου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μεγάλος αριθμός ατόμων από άλλες πολιτισμικά ιδιαίτερες ομάδες προσπαθεί να χαρακτηριστεί ως Τσιγγάνος ( Έλληνες Πόντιοι, Έλληνες Μουσουλμάνοι). Επιπλέον είναι ασαφής ο τρόπος χρήσης του προνομίου με αποτέλεσμα να έχουμε φαινόμενα στρεβλής χρήσης όπου είτε μέρος του ποσού χρησιμοποιείται για αγορά κατοικίας είτε γίνεται γρήγορα ρευστοποίηση των χρημάτων (σπάσιμο του δανείου) και χρησιμοποιείται για άλλους σκοπούς. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι και η ίδια η πρόσβαση στη δανειοδότηση απαιτεί κάποια διαδικασία γεγονός που λειτουργεί αποτρεπτικά για τους Τσιγγάνους που βρίσκονται σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση (ανύπαρκτο μορφωτικό επίπεδο, φτώχια) με αποτέλεσμα αυτοί που το χρειάζονται περισσότερο να μην έχουν πρόσβαση σε αυτό.


6.3 Αυτενέργεια και Συλλογική Εκπροσώπηση

Οι Έλληνες Ρομ έχουν σχηματίσει δεκάδες τοπικούς πολιτιστικούς, μορφωτικούς και άλλους συλλόγους, σωματεία δύο ομοσπονδίες, μια συνομοσπονδία καθώς και κάποιους άλλους οργανισμούς και συλλογικά όργανα. Μέχρι στιγμής παρότι έχουν γίνει θετικά βήματα δεν διαφαίνεται προοπτική μιας ολοκληρωμένης πρότασης από τη δική τους πλευρά για το πώς θα μπορούσε να σχηματιστεί μια συνολική λειτουργική πρόταση που να συμβάλλει στην επίλυση των όσων αναφέρουμε με κυριότερα θέματα την πρόσβαση στην παιδεία και την απασχόληση. Ένα άλλο πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι η εκπροσώπηση δεν είναι αντιπροσωπευτική με αποτέλεσμα ένα μέρος των ελλήνων Ρομ να μένει χωρίς «φωνή» συνήθως αυτοί που αντιμετωπίζουν και τα μεγαλύτερα προβλήματα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου