Λουσμένοι σε φυσικό φως και πλημμυρισμένοι από αναγεννησιακά χρώματα, οι Ρομά του φωτογράφου Ιωακείμ Εσκιλντσεν φτάνουν από αύριο στην Αθήνα, μετά την περιοδεία τους στη Β. Ευρώπη. Η έκθεση «Τα ταξίδια των Ρομά», που θα διαρκέσει ώς τις 22 Οκτωβρίου, είναι η κεντρική σειρά εκδηλώσεων που ετοιμάζουν η Ελληνοαμερικανική Ενωση και η πρεσβεία της Δανίας. Στόχος τους, να ταρακουνήσουν τη συνείδησή μας για τη μεγαλύτερη μειονότητα της Ευρώπης. Σύμμαχός τους ο νομπελίστας Γκίντερ Γκρας, ο οποίος υπογράφει τη συνοδευτική έκδοση, χαρακτηρίζοντας την κατάσταση των Ρομά «μαύρη κηλίδα στην ευρωπαϊκή συνείδηση».
Ευρωπαϊκό Ετος Διαπολιτισμικού Διαλόγου. Ωστόσο, όταν το 2000 ο 37χρονος σήμερα δανός φωτογράφος ξεκίνησε το οδοιπορικό του, δεν υποκινήθηκε από επίσημες επετείους. Το απαρτχάιντ ήταν που του θύμισε τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στην Ευρώπη. Εζησε μαζί τους επί έξι χρόνια αρκετές κακουχίες και συγκινήσεις προκειμένου να απαθανατίσει την καθημερινότητα Τσιγγάνων σε Γαλλία, Ελλάδα, Φιλανδία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Ρωσία και Ινδία. Σύντροφός του στα ταξίδια και στη ζωή, η συγγραφέας Σία Ρίνε, στην οποία ανήκουν τα συνοδευτικά κείμενα των 100 φωτογραφιών που θα αναρτηθούν.
Ο Γκίντερ Γκρας στην εισαγωγή του λευκώματος, που κυκλοφόρησε δύο χρόνια μετά την πολύκροτη αυτογραφία του στην οποία αποκάλυπτε πως κατά την εφηβεία του είχε καταταγεί στα Ες Ες, αποδεικνύει σε όσους τότε σκανδαλίστηκαν ότι ως ενήλικος ήταν πάντα θερμός και ειλικρινής υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων:
«Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο λαό, με εξαίρεση τον εβραϊκό, οι Ρομά έχουν υποστεί συνεχείς διωγμούς, διακρίσεις και συστηματική εξόντωση. Πρόκειται για μια αδικία εμφανή μέχρι σήμερα. Οι Ρομά, και μαζί τους οι Σίντι, μόνο τώρα αρχίζουν σιγά σιγά να αναγνωρίζονται ως θύματα της εγκληματικής φυλετικής πολιτικής των ναζί. Ενώ η γενοκτονία των Εβραίων έχει χαραχθεί στο μυαλό μας, ομολογουμένως παραβιάζοντας αντιστάσεις, η εξόντωση αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων, με άλλα λόγια αμέτρητων "ευτελών Γύφτων" στα στρατόπεδα εξόντωσης των Αουσβιτς- Μπιρκενάου, Σομπιμπόρ, Τρεμπλίνκα και σε πολλές άλλες τοποθεσίες του τρόμου, αναφέρεται στην καλύτερη περίπτωση παρεμπιπτόντως
Ο Γκίντερ Γκρας στην εισαγωγή του λευκώματος, που κυκλοφόρησε δύο χρόνια μετά την πολύκροτη αυτογραφία του στην οποία αποκάλυπτε πως κατά την εφηβεία του είχε καταταγεί στα Ες Ες, αποδεικνύει σε όσους τότε σκανδαλίστηκαν ότι ως ενήλικος ήταν πάντα θερμός και ειλικρινής υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων:
«Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο λαό, με εξαίρεση τον εβραϊκό, οι Ρομά έχουν υποστεί συνεχείς διωγμούς, διακρίσεις και συστηματική εξόντωση. Πρόκειται για μια αδικία εμφανή μέχρι σήμερα. Οι Ρομά, και μαζί τους οι Σίντι, μόνο τώρα αρχίζουν σιγά σιγά να αναγνωρίζονται ως θύματα της εγκληματικής φυλετικής πολιτικής των ναζί. Ενώ η γενοκτονία των Εβραίων έχει χαραχθεί στο μυαλό μας, ομολογουμένως παραβιάζοντας αντιστάσεις, η εξόντωση αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων, με άλλα λόγια αμέτρητων "ευτελών Γύφτων" στα στρατόπεδα εξόντωσης των Αουσβιτς- Μπιρκενάου, Σομπιμπόρ, Τρεμπλίνκα και σε πολλές άλλες τοποθεσίες του τρόμου, αναφέρεται στην καλύτερη περίπτωση παρεμπιπτόντως
.Εξιλαστήρια θύματα των κυβερνήσεων
Με αυτή τη διαπίστωση ξεκινά τον πρόλογό του και συνεχίζει εμβαθύνοντας στο πόσο η σύγχρονη πολιτική εξουσία χρησιμοποιεί τους Τσιγγάνους ως εξιλαστήρια θύματα αντιλαϊκών πολιτικών (με πιο κραυγαλέο παράδειγμα τον Μπερλουσκόνι):
«Αυτή η κοινότητα έψαχνε για περισσότερα από 600 χρόνια, αν όχι πατρίδα, το λιγότερο έναν προσωρινό τόπο διαμονής στην Ευρώπη, αλλά αμέσως μόλις τα μέλη της κατάφεραν να βρουν ένα μέρος ανάπαυσης στη γειτονιά μας η "γύφτικη ζωή" άρχισε να χάνει τα θέλγητρά της. Οταν αυτό συμβαίνει, οι "ταξιδιώτες" πρέπει να αρχίσουν να ψάχνουν κάπου αλλού να μείνουν. Οποτε χρειαστεί, επικαλούμαστε και την καλοσύνη άλλων ξένων τους οποίους ανεχόμαστε και αυτοί, με τη σειρά τους, αμέσως αρχίζουν να χάνουν την υπομονή τους στην θέα των Γύφτων».
Ο φακός του Εσκιλντσεν δεν επιλέγει το φολκλόρ και την επιφανειακή διαμαρτυρια με την οποία συνήθως προσεγγίζεται το συγκεκριμένο θέμα από τους ανθρωπιστές φωτογράφους. Η τοποθέτησή του είναι σαφής: αν ξεφύγεις από τις προκαταλήψεις μπορείς να ανακαλύψεις την αξιοπρέπεια και την ομορφιά στην προσπάθεια προσαρμογής αλλά και αντίστασης στην αφομοίωση. Παρατηρεί με οξυδέρκεια τις διαφορές μεταξύ τους, ανάλογα με τη χώρα που κατοικούν, και υπογραμμίζει τις ποιητικές του προθέσεις καταφεύγοντας στις ασπρόμαυρες πανοραμικές λήψεις. Πρόκειται για μια δυνατή φωτογραφική ματιά, μια έντιμη, κοπιαστική και ευαίσθητη προσέγγιση, που δικαίως αποσπά το ενδιαφέρον των θεατών. Ο Γκρας από την πλευρά του χρησιμοποιεί τη δύναμη του λόγου του και δεν διστάζει να γίνει ιδιαίτερα καυστικός στον πρόλογό του, ιδιαίτερα όταν αναφέρεται στην υποκρισία της Δύσης. Οσον αφορά τον υπολογισμό του αριθμού των Ρομά που ζει στην Ε.Ε: «Εχουμε αντικαταστήσει τις πρωινές και βραδινές προσευχές με στατιστικές και λίστες χρηματιστηριακών αξιών, είμαστε επαγγελματίες στο να τραγανίζουμε αριθμούς, κι όμως, μόλις και μετά βίας θέλουμε να γνωρίζουμε γι' αυτόν τον πολυάριθμο λαό, εξαναγκαζόμενοι να βασιζόμαστε σε πρόχειρους υπολογισμούς. Υπάρχουν λόγοι γι' αυτή την ασάφεια. Είτε εδώ στη Γερμανία, στη Λιθουανία, στη Δημοκρατία στης Τσεχίας, είτε στη Σλοβακία -πραγματικά σε ολόκληρη την Ευρώπη- πολλοί Ρομά απλώς δεν τολμούν να αποκαλύψουν την καταγωγή τους. Η εμπειρία τούς έχει διδάξει για τα τραύματα που αυτοί και οι οικογένειές τους μπορεί να υποστούν αμέσως μόλις αναγνωριστεί η ταυτότητά τους». Αλλά και όσον αφορά την πολιτική και κοινωνική αντιμετώπιση της μειονότητας: «Σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μέλη αυτής της μειονότητας είναι από τη μια πλευρά παρόντα, και από την άλλη λες και δεν υπάρχουν... Αφήνονται μόνοι να διασφαλίσουν τα δικαιώματά τους ως πολιτών από τα διάφορα κράτη. Πολλοί από αυτούς είναι μετανάστες, πρόσωπα χωρίς υπηκοότητα τα οποία μπορεί να απελαθούν αυθαίρετα για κάπου όπου δεν θα είναι ανεκτοί και από όπου ξανά θα απελαθούν. Είναι η μαύρη κηλίδα της ευρωπαϊκής συνείδησης. Οι άνθρωποι κρυφογελούν μαζί τους και για τις ιδιομορφίες τους αλλά είναι απρόθυμοι να τους αποδεχθούν ως πρόσωπα.... Κυρίως, προσφέρουν βοήθεια με μορφή ελεημοσύνης, οίκτο σε μικρή κλίμακα. Οι Ρομά είναι ενοχλητικοί».
Με αυτή τη διαπίστωση ξεκινά τον πρόλογό του και συνεχίζει εμβαθύνοντας στο πόσο η σύγχρονη πολιτική εξουσία χρησιμοποιεί τους Τσιγγάνους ως εξιλαστήρια θύματα αντιλαϊκών πολιτικών (με πιο κραυγαλέο παράδειγμα τον Μπερλουσκόνι):
«Αυτή η κοινότητα έψαχνε για περισσότερα από 600 χρόνια, αν όχι πατρίδα, το λιγότερο έναν προσωρινό τόπο διαμονής στην Ευρώπη, αλλά αμέσως μόλις τα μέλη της κατάφεραν να βρουν ένα μέρος ανάπαυσης στη γειτονιά μας η "γύφτικη ζωή" άρχισε να χάνει τα θέλγητρά της. Οταν αυτό συμβαίνει, οι "ταξιδιώτες" πρέπει να αρχίσουν να ψάχνουν κάπου αλλού να μείνουν. Οποτε χρειαστεί, επικαλούμαστε και την καλοσύνη άλλων ξένων τους οποίους ανεχόμαστε και αυτοί, με τη σειρά τους, αμέσως αρχίζουν να χάνουν την υπομονή τους στην θέα των Γύφτων».
Και καταλήγει ο Γκρας: «Με την κινητικότητά τους η οποία αψηφά τα εθνικά σύνορα, οι καλούμενοι Γύφτοι προηγούνται ένα σκαλοπάτι από μας. Θα έπρεπε να είναι οι πρώτοι πρώτοι που θα τους απονέμονταν ευρωπαϊκά διαβατήρια... Γεννημένοι Ευρωπαίοι καθώς είναι, από την εμπειρία αιώνων, είναι σε θέση να μας διδάξουν πώς να διασχίζουμε σύνορα, πώς να καταργήσουμε τα σύνορα μέσα και γύρω μας και να δημιουργήσουμε το είδος της Ευρώπης χωρίς σύνορα που δεν είναι υποκείμενο κενής ρητορικής αλλά πραγματικά κρατούσα κατάσταση».
Την έκθεση πλαισιώνουν προβολές ντοκιμαντέρ γνωστών σκηνοθετών (Μανθούλης, Στεφανή, Καραμαγγιώλης κ.ά.), αναγνώσεις από τους Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ και Κωνσταντίνο Θέμελη, μουσικές παραστάσεις τσιγγάνικης τζαζ από τους Ριβ Μποέμ με συμμετοχή του Αλέξανδρου Χατζή και ανοιχτές συζητήσεις. Για το αναλυτικό πρόγραμμα, τηλ.: 210-3680900
Της ΕΙΡΗΝΗΣ ΚΟΝΤΟΓΕΩΡΓΙΟΥ eirini@kontogeorgiou.gr7 - 21/09/2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου